Szklane negatywy z kamienicy Rynek 4 | wystawa

Kolekcję 2700 tajemniczych, szklanych negatywów odkryto w 2010 roku w kamienicy Rynek 4 podczas badań architektonicznych. Fotografie, wykonane między 1914 a 1939 rokiem, niczym wehikuł czasu przenoszą nas w przeszłość i pokazują życie ówczesnych mieszkańców Lublina i okolicznych miejscowości. Do końca czerwca wybrane zdjęcia możesz oglądać na wystawie plenerowej w Zaułku Hartwigów.

▲▼▲▼▲▼▲▼▲▼▲

Kiedy: czerwiec 2020
Gdzie: Zaułek Hartwigów, galeria plenerowa na schodach
Wstęp wolny

▲▼▲▼▲▼▲▼▲▼▲

Kolekcja szklanych negatywów odnaleziona w 2010 roku w kamienicy przy Rynku 4 składa się z ponad 2700 negatywów w różnych formatach – od 6x9cm do 13x18cm. Fotografie zostały wykonane pomiędzy 1914 a 1939 rokiem. Kolekcja została odnaleziona w trakcie porządkowania i wykonywania badań architektonicznych, poprzedzających prace remontowo-adaptacyjne w kamienicy. Zabezpieczenie, a następnie odczyszczenie, posegregowanie i zeskanowanie negatywów zostało przeprowadzone przez Krzysztofa Janusa prowadzącego nadzór budowlany w obiekcie. W 2012 roku właściciele obiektu, gdzie zostały odnalezione negatywy przekazali kolekcję Ośrodkowi “Brama Grodzka – Teatr NN” w dziesięcioletni depozyt. Obecnie pod adresem Rynek 4 znajduje się restauracja Trybunalska City Pub.
Na zdjęciach zostały utrwalone portrety ludzi – pojedynczych osób i grup, fotografowanych najczęściej w pomieszczeniach bądź w pejzażu trudnym do identyfikacji. Identyfikowanymi miejscami, w których pracował fotograf było wnętrze kamienicy przy ulicy Rynek 4 (siedemdziesiąt pięć zdjęć z kolekcji), a także Ogród Saski.

Na zdjęciach pojawiają się zróżnicowane postaci: dzieci i dorośli, kobiety i mężczyźni, stoją lub siedzą, mają przy sobie charakterystyczne przedmioty np. gazetę, znaczek wpięty w klapę. Inny rodzaj zdjęć z kolekcji pokazuje pojedyncze osoby lub grupy zawodowe w ich miejscu pracy, są to najczęściej krawcy, ale także urzędnicy przy biurkach. Pośród fotografii portretowych liczną grupę stanowią zdjęcia żołnierzy, część jest wykonana w szpitalu.

Inny rodzaj zdjęć znajdujących się w kolekcji to fotografie rodzinne lub dokumentujące wydarzenia towarzyskie i ważne wydarzenia z historii rodziny. Są to zarówno zdjęcia wykonywane wewnątrz mieszkań, jak również na zewnątrz przed zabudowaniami, m.in. wiejskimi chałupami. Zidentyfikowane fotografie grupowe przedstawiają: sekcję piłki nożnej klubu Morgensztern, nauczycieli i uczniów żydowskiej szkoły Towarzystwa Koach w Lublinie, strażaków z Trzcińca i Woli Sernickiej.

Przewodnim tematem zdjęć z kolekcji są portrety ludzi, jednak fotograf uwiecznił na nich także ważne wydarzenie z historii Lublina – otwarcie Jesziwy. Dokumentacja ta liczy 30 zdjęć. Fakt ten pozwala sądzić, że fotograf który je wykonał był pochodzenia żydowskiego.

Ciekawymi pod względem dokumentalnym są zdjęcia wykonane na cmentarzu żydowskim, prawdopodobnie na Nowym Kirkucie w Lublinie, jedno z nich zostało wykonane na kirkucie na Wieniawie. Są to zdjęcia przedstawiające nagrobki, niekiedy w otoczeniu ludzi. Udało się odczytać nazwiska ze wszystkich nagrobków, są to m.in.: Maria z Peretzów Arnsztajnowa (teściowa Franciszki Arnsztajnowej), Bronisława z Logwińskich Gerensztajnowa, Sara Fryda Horn, Chaim Israel Fridman, Cadyk Magid Admor Jaakow Ari, Rachela Blum, Batszewa, córka Aszera Zeliga Horowitza, brata cadyka Admora Widzącego z Lublina, Riwka Mitzenmacher, Mosze Breber, Dow Bromels, Rachela Lea Herszenwald, Jehoszua Falik, Chaim Szlomo Tzwi, Risza Rozenbojm. Fotografii z nagrobkami jest 36. Pośród zdjęć znajduje się także dokumentacja konduktu pogrzebowego Elkana Goldberga.
Nieliczne opisy na zdjęciach pozwalają stwierdzić, że były one wykonywane nie tylko w Lublinie. Na kilku z nich jest napis: Nowodwór, Nałęczów. Adnotacje o miejscu wykonania fotografii pojawiają się na pamiątkowych zdjęciach przedstawiających grupy osób: Wola Sernicka, Trzciniec. Na kilkunastu fotografiach przedstawiających żołnierzy w szpitalu na kitlach widoczna jest pieczęć szpitala okręgowego nr 2 w Chełmie. Na jednym ze zdjęć dokumentujących prace polowe w tle widoczny jest kościół w Niemcach.

Na kilkunastu fotografiach pojawia się inicjał imienia i nazwisko osoby (prawdopodobnie są to nazwiska osób uwiecznionych na zdjęciach): S. Elsenstark, Anna Koniger, I. Soberbaum, S. Zyserman, A. Lederfarb, R. Szajtman, J. Feldman, R. Hepsztejn, R. Wajsman, Jan Borowski, Otwinowska, Melzak, Bilot (ew. Bilet), Maciej Szirociński, Ch. Frajldlich, Z. Urman, Akerman. Dwa razy pojawia się to samo nazwisko – Mincman.

Na zdjęciach uwidocznione są także prace polowe (wykopki), cegielnia, prace przy budowie drogi i mostu, zawody na rzece, uroczystość religijna przy kościele. W niektórych przypadkach pojawiają się pojazdy: wóz strażacki, wóz drabiniasty, bryczka, równiarka, silnik parowy.
Bezpośrednio po przekazaniu kolekcji w depozyt i upublicznieniu jej na stronie internetowej, z Ośrodkiem skontaktowały się osoby, które rozpoznały na zdjęciach swoich krewnych i znajomych. Zidentyfikowane fotografie zostały wykonane w okresie pomiędzy 1934 a 1939 rokiem w okolicach Lubartowa.
W sierpniu 2015 roku podczas kwerendy przeprowadzonej przez Jakuba Chmielewskiego na potrzeby projektu „Lublin. 43 tysiące” udało się ustalić z dużym prawdopodobieństwem, że autorem zdjęć jest Abram Zylberberg. Jego nazwisko jest wymienione na liście mieszkańców kamienicy z 1940 roku.

Odnalezione fotografie to szklane żelatynowe negatywy (tzw. sucha płyta Maddoxa wynaleziona w 1871 roku) w większości w formatach 9×12, 10×15 i 13×18 cm, w większości wyprodukowane przez firmy Agfa i Alfa (z Bydgoszczy). Na negatywach widoczne są ślady retuszu wykonanego od strony emulsji ołówkiem oraz barwienia miejscowego neokokcyną (silnie barwiącą, czerwoną transparentną farbką do podnoszenia kontrastu lub rozjaśniania na negatywie). Negatywy, na których pracował autor kolekcji, umieszcza się w kasecie fotograficznej w ciemni, po czym można je transportować i naświetlać, bez konieczności używania plenerowego laboratorium.
Pośród przekazanych negatywów były również płyty zniszczone, połamane, z uszkodzoną emulsją. Udało się je odczyścić i złożyć w całość. W wyniku tych działań odzyskano około 160 negatywów.

Opracowanie: Joanna Zętar, Marcin Sudziński, Karolina Kryczka-Kowalska

Źródło: http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/kolekcja-szklanych-negatywow-z-kamienicy-rynek-4/