Tegoroczna edycja festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia odbędzie się w Lublinie w dniach 24–27 czerwca. To już 14. odsłona Innych Brzmień, a 8. pod marką Wschodu Kultury – wspólnego przedsięwzięcia Narodowego Centrum Kultury oraz samorządów Lublina, Białegostoku i Rzeszowa.
Podczas festiwalu odbędą się premiery najnowszych książek serii wydawniczej Wschodni Express. Zapraszamy na cykl spotkań i debat z pisarzami, artystami i intelektualistami z krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Jedną z największych przeszkód w rozwijaniu współpracy kulturalnej, przezwyciężaniu barier kulturowych i pokonywaniu stereotypów na temat kultur państw Europy Środkowo-Wschodniej jest bariera językowa. Podczas gdy ta bariera nie jest większym zagrożeniem dla innych obszarów praktyk kulturowych (muzyki czy sztuk wizualnych), rzutuje ona przede wszystkim na recepcję literatury, a także na szeroko rozumianą sferę wymiany idei. W tym kontekście szczególnie istotna zdaje się więc być idea dbałości o dobry przepływ aktualnej myśli, publicystyki i literatury, tłumaczonej na języki narodowe. Taką rolę pełni stworzona w Warsztatach Kultury seria wydawnicza pn. Wschodni Express, która od kilku lat zajmuje się wprowadzaniem na rynek książki w Polsce najbardziej aktualnej prozy i poezji z krajów Partnerstwa Wschodniego.
Nazwa serii Wschodni Express nawiązuje do nazwy słynnego pociągu relacji Paryż – Konstantynopol, który w okresie swej świetności przecinał prawie całą Europę i odnosi się do takich projektów literackich jak Literature Express Europe 2000 oraz tworzone na Ukrainie w poprzedniej dekadzie środkowo-europejskie czasopismo „Pociąg 76”. Jak wskazuje tytuł, celem serii wydawniczej Wschodni Express jest prezentacja polskim czytelnikom najnowszych tekstów literatur naszych wschodnich sąsiadów, poruszających problemy najbardziej aktualne dla społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej. Misja ta wynika z usytuowania Lublina blisko wschodniej granicy Unii Europejskiej oraz jest logiczną kontynuacją, mającej długie tradycje, działalności lubelskich środowisk literackich i wydawniczych w zapoznawaniu polskich czytelników z kulturą wschodnich sąsiadów (m.in. Wydawnictwo Literackie, kwartalnik „Akcent”, kwartalnik „Kresy”, magazyn wymiany idei „Kultura Enter”).
Czwartek, 24 czerwca
12.00-22.00 Słowobranie | Kawiarnia i księgarnia wydawnictw wschodnich oraz tematycznie związanych z festiwalem (Księgarnia Między Słowami, ul. Rybna 4/5
Słowobranie to kluboksięgarnia i czytelnia wydawnictw z krajów Partnerstwa Wschodniego, Rosji i Polski, poświęconych kulturze, muzyce i sztuce współczesnej. Ważną część oferty stanowią książki wydane na festiwal Wschód Kultury – Inne Brzmienia w ramach serii wydawniczej Wschodni Express. Zgromadzona literatura dostępna będzie do kupienia i/lub przeczytania na miejscu.
Piątek, 25 czerwca
11.00–12.00 Wschodni Express | Premiera książki: Wasyl Słapczuk „Ten sam kurz drogi” (przekład z ukraińskiego: Wojciech Pestka). W spotkaniu wezmą udział: Wasyl Słapczuk – autor, Wojciech Pestka – tłumacz, Mariana Maksimowa (pseud. Eva Rayska) – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Powieść Wasyla Słapczuka to spojrzenie w głąb ludzkiej egzystencji oraz próba uporządkowania świata, ponownego określenia czym dzisiaj jest dobro i zło, wytyczenia granic, po przekroczeniu których jednostka traci swoje człowieczeństwo i staje się agresywnym, niebezpiecznym zwierzęciem. Główny bohater, pisarz i weteran wojny w Afganistanie, w wyniku kryzysu wieku średniego decyduje się na wyjazd do sanatorium. Nowe znajomości tam zawarte oraz przebyte doświadczenia zmuszają go do refleksji nad sobą.
Wasyl Słapczuk | Ukraina (ur. 1961 w Nowym Zboryszowie na Wołyniu) – poeta, prozaik, krytyk literacki, literaturoznawca, tłumacz. Służbę wojskową odbywał w Afganistanie, gdzie został ciężko ranny. Autor kilkunastu tomików poetyckich, kilku tomów powieści i opowiadań, z których w Polsce ukazały się drukiem „Kobieta ze śniegu”(2012), „Księga zapomnienia” (2014), nominowana do półfinału Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”, tomy poetyckie „Wieczorne słońce” (2019) i „Nowiutki rower starych binokli”(2021). Autor zbiorów artykułów krytycznoliterackich, esejów i książek dla dzieci. Laureat ponad dwudziestu nagród literackich.
12.00-22.00 Słowobranie | Kawiarnia i księgarnia wydawnictw wschodnich oraz tematycznie związanych z festiwalem (Księgarnia Między Słowami, ul. Rybna 4/5
16.00–17.00 Wschodni Express | Premiera książki: Juris Kronbergs „Wilk Jedno Oko” (przekład z łotewskiego: Olga Wiewióra). W spotkaniu wezmą udział: Olga Wiewióra – tłumaczka, prof. Krzysztof Zajas – autor posłowia, Ewa Hadrian – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
„Wilk Jedno Oko nie przegrywa swojego wyścigu ze śmiercią. Jeszcze nie. Ale jego sytuacja przedstawia się w dosyć ponurym świetle, by nie rzec – ciemnym świetle. Motyw światła przegrywającego z ciemnością również się powtarza. Jedno oko to pojedyncze widzenie, indywidualna perspektywa, która może być ważna lub nieważna, trafna lub zniekształcona, boska lub zwierzęco prymitywna – ale jest moja”. prof. Krzysztof Zajas (ze wstępu)
Juris Kronbergs | Łotwa (ur. 1946 w Sztokholmie) – poeta i tłumacz mieszkający w Szwecji. Studiował języki skandynawskie i bałtyckie oraz historię literatury na Uniwersytecie w Sztokholmie. Debiutował w połowie 1960 r. Tworzył na pograniczu dwóch kultur – szwedzkiej i łotewskiej. Wśród jego przekładów poezji XX i XXI wieku znajdują się wybrane wiersze laureata Nagrody Nobla Thomasa Tranströmera oraz powieść Ulfa Erikssona „Varelser av glas” (Janis Roze, 2010). Twórczość Kronbergsa stała się jednym z najlepszych przykładów buntu w literaturze łotewskiej lat 60. Pełnił funkcję prezesa łotewskiego PEN Clubu, pracował jako tłumacz dla szwedzkiego parlamentu oraz attaché kulturalny w łotewskiej ambasadzie w Sztokholmie. Zmarł 6 lipca 2020 r.
Sobota, 26 czerwca
11.00–12.00 Wschodni Express | Premiera książki: Zoltán Mihály Nagy „Szatański pomiot” (przekład z węgierskiego: Daniel Warmuz). W spotkaniu wezmą udział: Zoltán Mihály Nagy – autor, Daniel Warmuz – tłumacz, Jan Burnatowski – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Poetycka opowieść o losach młodej Węgierki z Zakarpacia, na której życiu cieniem położyły się burzliwe dzieje regionu, naznaczone wkroczeniem Rosjan w końcu II wojny światowej oraz deportacjami węgierskiej ludności do Związku Radzieckiego – tzw. „maleńkij robot”. Zhańbiona przez sowieckich żołnierzy i wzgardzona przez wiejską społeczność Eszter postanawia – wbrew obawom i lękowi – urodzić nieślubne dziecko i zawalczyć o miłość swojego życia.
Zoltán Mihály Nagy | Węgry (ur. 1949 w Mużijewie/Nagymuzsaly) – poeta, prozaik, redaktor, jeden z ważniejszych reprezentantów literatury węgierskiej tworzonej na Zakarpaciu w Ukrainie. Laureat m.in. Nagrody im. Attili Józsefa (2005) i Sándora Máraiego (2021). Debiutował tomem wierszy „Dolgok igézetében” (1983, „Pod urokiem rzeczy”). Uznanie na Węgrzech przyniosła mu powieść poetycka „Szatański pomiot” (1991). Jej kontynuację stanowią tytuły: „Tölgyek alkonya” (1996, „Zmierzch dębów”) i „A teremtés legnehezebb napja” (2004, „Najtrudniejszy dzień stworzenia”). Mieszka w Popovie/Csonkapapi na pograniczu ukraińsko-węgierskim.
12.00-22.00 Słowobranie | Kawiarnia i księgarnia wydawnictw wschodnich oraz tematycznie związanych z festiwalem (Księgarnia Między Słowami, ul. Rybna 4/5
13.00–14.00 Wschodni Express | Premiera książki: Marius Burokas „Tu mieszkał Jonasz” (przekład z litewskiego: Agnieszka Rembiałkowska). W spotkaniu wezmą udział: Marius Burokas – autor, Agnieszka Rembiałkowska – tłumaczka, Rafał Rutkowski – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
„Tu mieszkał Jonasz” zawiera wiersze z wszystkich czterech wydanych dotąd tomów poetyckich Mariusa Burokasa („Ideogramos”, „Būsenos”, „Išmokau nebūti”, „Švaraus buvimo”) oraz wiersze nowe, publikowane dotąd tylko w prasie literackiej. W wyborze tym ukazana jest ewolucja stylu poety oraz reprezentacja tematów podejmowanych w jego twórczości. Książka jest spotkaniem dwóch perspektyw: zawiera wiersze, które tłumaczka uznała za interesujące dla polskiego czytelnika pod względem problematyki i pod względem artystycznym, oraz wiersze, które sam autor uważa za cenne. Jest to pierwsza publikacja książkowa Burokasa po polsku.
Marius Burokas | Litwa (ur. 1977 w Wilnie) – poeta, pisarz, tłumacz oraz redaktor naczelny internetowego magazynu literackiego „Vilnius Review”. Autor czterech tomików poetyckich (najnowszy „Švaraus buvimo” wydany w 2018 r. otrzymał nagrodę festiwalu Wiosna Poezji). Jego tom w języku angielskim „Now I Understand” ukazał się nakładem Parthian Books w 2018 r. W tym samym roku ukazała się także książka poetycka wydana w języku ukraińskim „Найменші речі”. Poezja Burokasa została przetłumaczona m.in. na język polski, rosyjski, słoweński, niemiecki, francuski, niderlandzki. Marius Burokas tłumaczy poezję poetów amerykańskich, kanadyjskich, australijskich i innych. Od 2007 r. należy do Związku Literatów Litewskich, od 2013 r. jest członkiem Litewskiego Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.
16.00–17.00 Wschodni Express | Premiera książki: Kateryna Babkina „Nikt tak nie tańczył, jak mój dziadek” (przekład z ukraińskiego: Bohdan Zadura). W spotkaniu wezmą udział: Kateryna Babkina – autorka, Bohdan Zadura – tłumacz, Wojciech Szot – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Seria opowiadań ułożonych w jedną historię pięciu rodzin, których dzieci spotykają się w szkole 1 września w pierwszym roku niepodległości Ukrainy i pozostają przyjaciółmi na całe życie.
„Wtedy wysoka dziewczynka mrugnęła rezolutnie i puściła rękę swojego sąsiada z ławki, który zdążył zapomnieć nawet o swoich wątpliwościach, na tyle wszystko to było dla niego nowe i niepojęte, i przesunęła cienkimi palcami po kołnierzyku Liliczki. Z kołnierzyka odpięła plastikową myszkę, błyszczącą, szarą broszkę z elementami różu, i podała ją na dłoni zapłakanemu chłopczykowi. – To dla ciebie – powiedziała. – Prezent. Przestań płakać, proszę. Przestań natychmiast. I on, zdaje się, przestał. Może nie od razu, ale na pewno przestał”.
Kateryna Babkina | Ukraina (ur. 1985 w Iwano-Frankowsku) – pisarka, dziennikarka, scenarzystka i menedżerka kultury. Autorka kilku tomików poezji (debiut „Ognie św. Elma”, 2002), powieści „Sonia” (2013), zbiorów opowiadań, książek dla dzieci, a także scenariuszy filmowych oraz sztuki „Hamlet Babylon”, wystawianej w Kijowie, Genewie i Wiedniu. Jej twórczość tłumaczona jest na angielski, czeski, francuski, hiszpański, niemiecki, szwedzki, rumuński, rosyjski i hebrajski. Nakładem wydawnictwa Warsztatów Kultury ukazał się zbiór opowiadań „Szczęśliwi nadzy ludzie” (2017) oraz powieść „Sonia” (2018), obie książki w tłumaczeniu Bohdana Zadury.
Niedziela, 27 czerwca
11.00–12.00 Wschodni Express | Premiera książki: Andrij Lubka „Twoje spojrzenie, Cio-Cio-San” (przekład z ukraińskiego: Bohdan Zadura). W spotkaniu wezmą udział: Andrij Lubka –autor, Bohdan Zadura – tłumacz, Mariana Kril – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Pewnego grudniowego wieczora pijany sędzia śmiertelnie potrąca czarnym bmw żonę głównego bohatera na użhorodzkiej ulicy. Po uniewinnieniu sprawcy wypadku Mark Zadorożny postanawia sam wymierzyć sprawiedliwość i wziąć sprawy w swoje ręce. Nowa powieść Andrija Lubki rozpoczyna się jak thriller społeczny obnażający korupcję współczesnego państwa ukraińskiego. Jednak rozwój fabuły na różnych płaszczyznach czasowych zaskakująco zmienia pierwotną perspektywę.
„Moją Ralukę zabił sędzia, ale zabiło ją także to państwo, w którym coś takiego jest możliwe. W którym wszystko jest możliwe. W którym ci, którzy głoszą prawo, sieją bezprawie. Niech mnie słyszą i widzą. Za tę transmisję zapłaciłem samym sobą”.
Andrij Lubka | Ukraina (ur. 1987 w Rydze) – poeta, pisarz, eseista, tłumacz i felietonista; jeden z najciekawszych ukraińskich literatów młodego pokolenia. Zdobywca licznych nagród literackich, m.in. „Debiut” (2007) oraz „Kijowskie Laury” (2011). Dwukrotny stypendysta (2010, 2012) programu Gaude Polonia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uczestnik festiwali literackich na całym świecie – od Rio de Janeiro do Stambułu. Tłumaczony na języki: polski, niemiecki, angielski, portugalski, rosyjski, chiński, czeski, serbski, macedoński, litewski, słowacki i turecki. W 2017 r. został nominowany do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” za powieść „Karbid”, a za zbiór opowiadań „Pokój do smutku” został laureatem Nagrody Fundacji Kowaliwów (USA) w kategorii Proza. Na podstawie jednego z opowiadań z tego zbioru stworzono film. Nakładem wydawnictwa Warsztatów Kultury ukazały się powieść „Karbid”oraz zbiór opowiadań „Pokój do smutku”, obie pozycje w przekładzie Bohdana Zadury.
12.00-22.00 Słowobranie | Kawiarnia i księgarnia wydawnictw wschodnich oraz tematycznie związanych z festiwalem (Księgarnia Między Słowami, ul. Rybna 4/5
13.00–14.00 Wschodni Express | Premiera książki: Uładzimier Arłoŭ „Porucznik Piatrowicz i chorąży Duch” (przekład z białoruskiego: Bohdan Zadura). W spotkaniu wezmą udział: Uładzimier Arłoŭ – autor, Bohdan Zadura – tłumacz, Justyna Czechowska – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Niezwykłość tej książki polega na jej różnorodności i jednorodności zarazem. Te ballady, z akcją rozgrywającą się na przestrzeni wieków, przez które przewija się cała plejada postaci historycznych i współczesnych, od kata w rodzinnym Połocku, przez renesansowych artystów z Padwy, Casanovę, po współczesnych ukraińskich poetów, łączy osoba autora – poety i historyka, podróżnika i archeologa własnej duszy. Niemal reportażowy weryzm łączy się z oniryzmem, liryzm przeplata się z ironią i sarkazmem, humor często przełamuje się z poczuciem tragizmu. Czytając „Porucznika Piatrowicza i chorążego Ducha” odbywamy fantastyczną i fascynującą podróż po historii i współczesności.
Uładzimier Arłoŭ | Białoruś (ur. 1952 w Połocku) – jeden z najbardziej popularnych białoruskich poetów; reżyser, historyk i prozaik. Po studiach historycznych na uniwersytecie w Mińsku pracował jako nauczyciel i dziennikarz w Nowopołocku. Od 1988 r. współpracował z wydawnictwem Mastackaja litaratura, wtedy też wstąpił do Białoruskiego Frontu Ludowego. W 1996 r. zwolniony z pracy w wydawnictwie za „wydawanie wątpliwej jakości literatury historycznej i innej”. W 2007 r. władza usunęła jego utwory ze szkolnych lektur. Aktywnie działał w białoruskim PEN Clubie i w niezależnym Związku Pisarzy Białoruskich. W 2010 r. za tom wierszy „Prom przez Kanał la Manche” w przekładzie Adama Pomorskiego został uhonorowany Nagrodą Literacką Europejski Poeta Wolności, zaś w 2018 r. Nagrodą im. Jerzego Giedroycia za książkę „Tańce nad miastem”.
16.00–17.00 Wschodni Express | W 50. rocznicę śmierci Jakuba Glatsztejna, polsko-żydowskiego poety i prozaika. Spotkanie wokół nowej serii wydawniczej „Zakotwiczone”. W spotkaniu wezmą udział: Monika Adamczyk-Garbowska, Bella Szwarcman-Czarnota, Bogusław Wróblewski, Aleksandra Zińczuk – prowadzenie (Próba Cafe, Grodzka 5a – patio)
Spotkanie w 50. rocznicę śmierci Jakuba Glatsztejna, polsko-żydowsko-amerykańskiego poety i prozaika, urodzonego w Lublinie.
Spotkanie jest zapowiedzią pierwszego polskiego wyboru poezji Glatsztejna z języka jidisz, którego publikacja planowana jest jesienią (premiera druku w rocznicę śmierci pisarza 19 listopada).
Jankew (Jakub) Glatsztejn (1896–1971) – żydowski poeta, prozaik, krytyk literacki i publicysta tworzący w języku jidysz. Urodził się w Lublinie. W 1914 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie był współredaktorem pierwszej antologii poezji poruszającej temat Holokaustu. Jego poezja modernistyczna, introspektywna, następnie zaangażowana i podejmująca trud utrwalenia Zagłady i świata wschodnioeuropejskich Żydów ze względów językowych jest niezwykle trudna do tłumaczenia. W planowanym zbiorze znajdą się wiersze z różnego okresu i tomów m.in. „Gedenklider”, „Sztralndike Jidn” i „Dem tatns szotn” czy „A Jid fun Lublin” („Żyd z Lublina”), za który w 1967 r. został uhonorowany nagrodą Kovner Award. Pośmiertnie przyznano mu The Jewish Heritage Award za wybitnie osiągnięcia w dziedzinie literatury.
Seria „Zakotwiczone” ma na celu przypominanie poetów i pisarzy z różnych kręgów kulturowych, zapomnianych lub z różnych powodów nieobecnych w popularnym dyskursie literackim czy wydawniczym.
Więcej informacji na temat festiwalu: www.innebrzmienia.eu oraz www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/wschod-kultury
Organizatorzy Wschód Kultury – Inne Brzmienia: Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, Narodowe Centrum Kultury, Kultura Dostępna, Miasto Lublin oraz Warsztaty Kultury w Lublinie
Patronat medialny: TVP Polonia, Polityka, Gazeta Wyborcza, Polskie Radio Lublin, HIRO, nowamuzyka.pl oraz ONET
Sponsor wydarzenia: Browar Tenczynek
Festiwal Wschód Kultury – Inne Brzmienia jest w sieci Keychange, co stanowi deklarację związaną z zapewnieniem równowagi płci 50:50 w programie festiwalu do 2022 roku.
Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny.